Síldarævintýra áratugir síðustu aldar á Siglufirði drógu til sín allskyns snillinga, einfaldlega vegna þess að þar var t.d. til staðar mikil þörf fyrir fljóta og skjóta viðgerðarþjónustu. Í höfuðborg síldarinnar sem óx minnst sagt hratt, í samgöngu einangruðum firði á norðurhjara veraldar, voru allir velkomnir og þá sérstaklega menn með góða sérfræðikunnáttu.
Einn af þessum snillingum var eld- og rennismiðurinn Guðmundur Kristjánsson, ( f.1902 – d.1994 ) betur þekktur í daglegu tali Siglfirðinga sem Guðmundur Góði!
Í þessari samantekt í máli og myndum styðst undirritaður við ýmsar eigin og annarra manna minningar um þennan merkilega mann og þá sérstaklega við heimildir frá sögumanninum Örlygi Kristfinnssyni og kafla úr hans skemmtilegu bók um ýmsa Siglufjarðar karaktera, sem heitir Svipmyndir úr síldarbæ (2010) og á hana getur þú einnig hlustað á gegnum Story Tell.
Örlygur veitti mér góðfúslega leyfi til að styðjast við hans frásögn og ég held að óhætt sé að segja að Örlygur og Guðný eiginkona hans, séu þeir Siglfirðingar sem þekktu einbúann Guðmund Góða, best af öllum núlifandi Siglfirðingum.
Menn með stóra viðurnefnis titla og misskilin góðmennska!
Í samtali við góðan vin fyrir nokkrum árum var ég að segja sögur af eftirminnilegum Siglfirskum karakterum og þegar ég minntist á einmitt Guðmund Góða, þá hrópar hann upp yfir sig:
Ja hérna, það er ekki nóg að þið Siglfirðingar hafið átt „Gústa Guðsmann“ heldur þurfið þið líka að eiga einhvern Guðmund Góða!… og hver var hann og af hverju var hann kallaður Guðmundur Góði?
Mér vafðist tunga um tönn smá stund og skrapp inn í eigin óljósar barnæsku minningar um að þetta „Hin Góði“ viðurnefni tengdist eitthvað við þá staðreynd að Guðmundur Kristjánsson, var sá hinn sami sem gaf (1942) Barnaskóla Siglufjarðar, forláta og nýmóðins ljósalampa. Eftir það neyddust fleiri kynslóðir Siglfirðinga áratugum saman að sitja samkvæmt stundatöflu, tvisvar í viku í hring í kringum þennan gervi vetrarsólar ljósalampa á litlum kollum sem Guðmundur Góði hafði smíðað sjálfur á sínu vélaverkstæði við norðanverða Vetrarbrautina.
Í hvítmáluðu búri með stórum glugga sat skólahjúkkan og bankaði reglulega í rúðuna með skipunum um að snúna, fram, bak, vinstri og hægri. Umgjörðin gaf í skyn að kolboga lampaljósið væri holt fyrir börn, en hættulegt í of miklu magni fyrir fullorðna.
Skólahjúkrunarkonan Ragna Bachmann var ströng og góðhjörtuð kona og vildi öllum vel, rétt eins og Guðmundur og ég minnist þess sem 9 ára gamlan gutti að hún tók mig á eintal í upphafi eins ljósatíma:
Jón Ólafur! Ertu ekki í ullarnærfötum drengur…….ég þarf að ræða þetta við hana ömmu þína.
Ég get svarið það að Unnur Möller var komin suður á Hafnartún 6 sama kvöld með ullarnærföt. Ég hafði ekkert um þetta að segja á meðan amma var þarna og mamma vissi náttúrulega að hún yrði nú að standa sig sem móðir og ekki gat hún sagt á móti heilögum barna heilbrigðis sérfræðingum eins og Rögnu Bachmann og ömmu Nunnu.
Ég æpti og öskraði: Elsku mamma…..þvoðu mér heldur upp úr klór og skrúbbaðu mig líka með vírbursta…..hjálp…..
Ég hugsaði örugglega rétt eins og margir aðrir Guðmundi Góða, þegjandi þörfina fyrir þetta bölvaða góðverk hans, en á þessum tíma veit ég svo sem ekki heldur mikið um að honum var persónulega illa við þetta viðurnefni, eins
og fram kemur í skrifum Örlygs:
„Fyrir þetta góðverk fékk Guðmundur viðurnefnið GÓÐI, sem honum líkaði illa og taldi bera vott um vanþakklæti og háð samfélagsins í sinn garð.“ (Svipmyndir úr síldarbæ bls. 147)
Varðandi það hvað Guðmundi var illa við þetta viðurnefni sitt, hef ég heyrt að í eitt skipti þegar hann kom við í verslun Gests Fanndal til þess að borga þar reikning, að þegar starfsstúlka fann loksins reikninginn með nafninu Guðmundur Góði, þá vildi hann ekki kannast við það nafn og stóð þegjandi upp, neitaði að borga og lét sig svo hverfa.
Í upphafsorðum Örlygs varðandi frásögn hans og minningar um Guðmund Góða er persónuleika hans lýst vel í örfáum orðum:
„Maður sem vann sín verk í hljóði þótt vélar hans hefðu hátt. En það fór yfirleitt ekki hátt hvaða guðsmann hann hafði að geyma. Af SÉRVISKU hans mátti segja sögur — og hér bætist nokkuð í það safn… Guðmundur Kristjánsson var einn þeirra manna sem valdi að búa einn og tileinka líf sitt þeirri viðleitni að þroska andann og leggja öðrum lið. ( Bls.141)
Guðmundur góði var langt á undan sinni samtíð!
Tímarnir breytast og mennirnir með, er oft sagt þegar miklar samfélagslegar breytingar eiga sér stað. Gamaldags hugsunarháttur verður að víkja fyrir nýrri hugmyndafræði, vísindum og tækni. Óhætt er að segja eftir að hafa lesið frásagnir og heyrt sögur af Guðmundi Góða, og sérvisku hans, að þá getur maður ekki komist að neinni annarri niðurstöðu, en að hann, sjálfmenntaður maðurinn, hafi verið að mörgu leyti langt á undan sinni samtíð.
Í þau örfáu skipti sem Guðmundur Góði í rauninni tjáir sig opinberlega í verki, máli og myndum er samferðafólk hans ekki andlega tilbúið að taka við eða hvað þá skilja hans velmeinaða boðskap og á það jafnt við varðandi leit hans að eigin andlegum þroska, gegnum austurlenska lífsspeki, hugmyndir og reglur um hreinlifnað og holt og gott mataræði, eða hvað þá ábendingar hans varðandi umhverfisvernd.
Góðmennska og manneskju umhyggja Guðmundar Góða var mörgum hálf hulin ráðgáta á síðustu öld og fólk sá kannski bara sérviskuna í manni sem alla ævi bjó einn og fáir lögðu það á sig að reyna að skilja það djúpa og góða í gerðum hans og orðum. Guðmundur Góði er í mínum huga í rauninni misskilin góðhjartaður snillingur og hann á svo sannarlega skilið sitt viðurnefnið hin Góði, sem honum vissulega líkaði illi við, en saga hans sýnir okkur að hann gerði svo margt og mikið fyrir aðra og hann hafði engan persónulegan ávinning af því sjálfur.
Samt vilja sumir meina að sérviska hans og þrjóska, samfara öðruvísi lífsstíll, hafi samt oft valdið honum persónulegum óþægindum og benda á að Guðmundur eigi margt og mikið sameiginlegt með mörgum öðrum, sem voru á undan sinni samtíð og báru í brjósti sér mikla sannfæringu og boðskap sem ekki féll í kramið hjá öllum.
Í dag finnst engum það vera skrítið að sumir séu grænmetisætur, stundi hugleiðslu og geri sína jógaæfingar daglega og flestir vilja einnig stoltir kalla sig umhverfissinna.
Guðmundur Góði var þetta allt saman og meira til.
Lífsstíl Guðmundar vekur furðu og undrun samtímafólks hans og þeirra tíma „Gaslýsingar“ með t.d. fordómum um grænmetisætur gátu borist sem kjaftasögur um bæinn í þessum dúr, eins og fram kemur í frásögn Örlygs Kristfinns:
„En góð þótti honum kjötsúpan ef honum var boðin þar sem hann var gestkomandi eða gómsætar rjómatertur með mjólkurþynntu kaffi. Þetta var álitið bera vott um tvískinnung eða veikleika í lífsspeki Guðmundar og nokkuð haft að háð og spotti og átti það að sanna að grænmetisætur gætu ekki haft rétt fyrir sér“ (Svipmyndir úr síldarbæ bls. 146)
Ein góð vinkona pistlahöfundar minnist Guðmundar Góða með þessum orðum:
„Hann var vænsti karl og frændi minn og honum var boðið í allar veislur heima. Man vel eftir hvítlaukslyktinni af honum. Hann borðað mikið af honum og trúði því að hann væri allra meina bót, sem eflaust var hárrétt hjá honum.“
Guðspeki – „Lífspekifélag Íslands“
Guðmundur Góði talaði sjaldan um að hann væri meðlimur í félagi sem á sínum tíma hét Guðspekifélag Íslands, sem var frekar misvísandi nafn og var því seinna breytt í Lífspekifélag Íslands og á heimasíðu félagsins er hægt að nálgast ýmsan fróðleik um markmið og starfsemi félagsins, en þar segir meðal annars:
„Lífspekifélagið – The Theosophical Society er alþjóðleg hreyfing sem rannsakar heimspeki, lífsgildi, vísindi, listir og málefni andans. Félagið var upprunalega stofnað árið 1875 í New York og starfsemi hófst í Reykjavík 17. nóvember 1912 en Íslandsdeild Lífspekifélagsins var stofnuð árið 1921. Lífspekifélagið (hét áður Guðspekifélagið) var fyrsta félagið sem vakti athygli á austrænum viðhorfum á Vesturlöndum…“
… Allt frá stofnun félagsins árið 1875 hefur megin markmið þess verið að kynna hugmynd, sem var afar nýstárleg á þeim tíma – allsherjar bræðralag mannkynsins. Síðan þá hefur hugtakið “einn heimur” náð mikilli útbreiðslu meðal hugsandi fólks. Mikill hluti mannkynsins getur nú fallist á fyrsta stefnuskráratriði félagsins, en allt of oft er aðeins um “samþykki í orði” að ræða..“
…Önnur markmið lífspekisinnans eru meðal annars:
- Umburðarlyndi gagnvart öllum trúarbrögðum.
- Einstaklingsbundið frelsi í leitinni að sannleikanum.
- Einstaklingsbundin ábyrgð á öllum sviðum tilverunnar.
- Iðkun hugleiðingar og heilbrigt líferni.
- Kærleiksrík þjónusta í þágu annarra.
Lífspekifélagið reynir að forðast kreddur og óbilgjarnar skoðanir, en lítur í staðinn til uppsprettu einingar handan alls mismunar. Félagar þess um allan heim sameinast þrátt fyrir mismunandi trú og menningaruppruna í sameiginlegri leit að tilgangi lífsins.“
Þegar við lesum þessa stuttu samantekt hér ofar, getum við varla séð nokkuð skrítið eða athugavert við stefnuskrá Lífsspekifélagsins, en á sínum tíma virðist það vera þannig að fólki þótti þetta einkennileg hugmyndafræði og fékk Guðmundur Góði oft að finna fyrir þessum fordómum.
Örlygur nefnir í sinni frásögn að þegar hann sjálfur fer ungur að árum á fundi hjá Reykjavíkur stúku Guðspeki / Lífsspekifélagsins, kemst hann að því að okkar eini sanni Siglfirski Guðmundur Góði, var mikils metinn félagsmaður og í áratugi einn stærsti styrktaraðili félagsins.
Guðmundur leynijógi
Þessi merkilega leynijóga saga er sárgrætileg og kannski gott dæmi um hvernig fólk getur snúið út úr orðum og lýsingum annarra á persónu sem bókahöfundur í rauninni dáist af. Ekkert er fólki heilagt við það að rangtúlka og draga einkalíf og orðróm annarra niður í svaðið á opinberum vettvangi. Stutt frásögn Örlygs varðandi þennan „leyni-jóga“ titill Guðmundar, stingur mann óneitanlega í hjartað:
„Þáverandi forseti Guðspekifélagsins. Grétar Fells, skrifaði þátt um Guðmund og birti í einni af bókum sínum… (1966)
… Kaflinn heitir Leynijóginn. Þar segir Grétar m.a. frá heimsókn sinni til Guðmundar og hvernig hann er „umkringdur efnishyggjumönnum, tómlátum um andleg málefni og þröngsýnum trúmönnum“…. og líkir Guðmundi við „blóm á milli steina“
Gaslýsing á Lionsklúbb fundi!
… og Örlygur sem ætíð er svo ljúfur í sínum frásögnum af samferðafólki sínu, lýkur þessari sögu svona:
„Nokkrir Siglfirðingar vissu af þessum skrifum. Kaflinn um leyni-jógann var lesinn á fundi Lionsklúbbsins einhverju sinni… og sagt var að sumum Lionsfélaga hafi sárnað að vera líkt við GRJÓT!“
Persónulega þá hika ég ekki við að kalla þetta „GASLÝSINGU“ og hér er ákveðinn undirtónn í að tilgangurinn með þessum opinbera upplestri sé að skrifa lýsingar og orð Grétars Fells á Guðmund sjálfan. Sem þá þegar hefur fengið viðurnefnið „Góði“ að hann sé ofan á allt annað skrítið, einnIg frekar GÓÐUR MEÐ SIG“ og að honum sé vorkunn í að vera umkringdur andlegum hálfvitum í þessum þröngsýna síldarfirði.
Nýr kafli í Biblíuna!
Í þessari merkilegu frásögn Örlygs Kristfinns um „rithöfundinn“ Guðmund Góða, getum við séð að stundum getur sérviska og vel meint skrif þar sem ætlunin er að upplýsa mannkynið, orðið ansi háfleyg og illilega misskilin. Sagan segir að Guðmundur hafi tekið það að sér í frístundum sínum að bæta við nýjum kafla í Biblíuna, með því að skrifa góða sögu um Jesú þegar hann var á aldrinum 1 – 12 ára, en þetta er ævi kafli sem er okkur öllum hulin ráðgáta.
„Úr þessu vildi Guðmundur bæta og skrifaði bernskusögu frelsarans og fjallaði þar af innsæi um fegurð og kærleiksríkt samband móður og sonar“ (Svipmyndir úr síldarbæ (2010) bls. 152)
Guðmundur vænti sér góðs stuðnings varðandi væntanlega bókaútgáfu frá Guðspekifélagi Íslands, en fékk í staðin hófvært og kurteislegt svar frá þáverandi formanni félagsins Sigvalda Hjálmarssyni (1921-1985) með orðum um:
„… viðkvæm trúarleg sjónarmið og að fæstir myndu þola það að farið væri að hrófla við heilögu máli sem óþekkt bernskusaga mannkynsfrelsarans væri.“ (bls. 152)
Guðmundur tók þessu frekar illa og snéri sér eftir þetta rithöfundar skipsbrot, nær alfarið að því að setja tíma sinn og peninga í að styrkja hjálparstarf í Indlandi.
Listamaðurinn Guðmundur Góði
Eflaust muna margir eldri Siglfirðingar, rétt eins og undirritaður eftir ýmsum skrautmunum sem Guðmundur Góði seldi og sjást nokkrir slíkir í bakgrunninum á þessari dásamlegu ljósmynd sem segir okkur meira en þúsund orð um það stóra og gjafmilda hjarta sem Guðmundur bar í brjósti sér.
Svo merkilega vill til að faðir minn eignaðist seinna meir, einmitt þennan rennibekk, sem hann síðan gerði upp og notaði mikið heima við á æskuheimili mínu á Hafnartúni 6. Rennibekkurinn er nú í eigu annars góðs Siglfirðings, sem veit mikið vel hversu sögulega og dýrmæta eign hann er með í sínum vélstjóra höndum.
„Eftir að störfum lauk í smiðjunni við Vetrarbrautina flutti Guðmundur öll smærri verkfæri sín í kjallarann á húsi sínu í Grundargötunni. Þar vann rennismiðurinn gamli margs konar skrautmuni úr tré og málmi sem hann seldi síðan í þágu hjálparstarfsins. Í sama tilgangi málaði hann myndir og skrifaði smásögur. Í þessum verkum birti Guðmundur okkur fagrar og barnalega hugsýnir sínar…“
„… Síðan raðaði hann renndum birkigripum málverkum og saman heftuðum smásögum á sýningar- og söluborð í stofunni sinni. Einnig gekk hann á fund stjórnenda fyrirtækja og stofnanna og bauð varning sinn til sölu. Og mánaðarlega sendi hann fastar greiðslur austur um höf“
(Svipmyndir úr síldarbæ (2010) bls. 151)
Hugleiðslu örsagan af snjókorninu, Mjöll litlu!
Undirritaður hefur rétt eins og Guðmundur Góði forðast að tala um það upphátt, að hafa aðhyllst Búddisma og þá lífsspeki sem þaðan kemur, síðustu 35 ár eða svo og stafar það einfaldlega af þeirri staðreynd að þá svo sjaldan sem það gerist, fær maður oft svo einkennilegar spurningar. Með spurningunum fylgja oft með væntingar um að ég eigi þá sjálfkrafa að geta útskýrt meininguna með lífinu og gefið öðrum góð ráð. Mér mun líklega ekki endast ævin til að verða nægilega upplýstur til að svara svona stórum spurningum.
Ég get þó séð í ofannefndri örsögu Guðmundar Góða, sem Örlygur birtir í heild sinni á bls. 152, að hann í örfáum, djúpum og fallegum orðum hefur náð miklum og persónulegum þroska og skilningi á lífsspeki Búddismans.
Ég sé það fyrir mér, þegar að Guðmundur Góði situr í eldhúsinu sínu heima á Grundargötunni og horfir í hugleiðslu ástandi út um gluggann á stór logndrífu snjókorn falla til jarðar. Honum tekst að einbeita sér og festa augun á EITT snjókorn, gefur því nafnið Mjöll litla, dáist að hennar fegurð smástund og síðan fylgir hann henni í fallinu til jarðar. Sólin kastar þar á eftir geislum sínum á Mjöll og hún bráðnar, gufar upp og hverfur aftur upp til skýja.
Þessi stutta dæmisaga Guðmundar Góða er full af boðskap um að sjá fegurðina í þessu litla og samtímis áminning um að lífið er bæði stutt og hverfult. Ekkert varir að eilífu og allt tilheyrir hinni eilífu hringrás lífs og dauða og gildir það jafnt fyrir manneskjur sem og lítil snjókorn. Þjáning okkar liggur oft í því að við erum að rembast við að reyna að breyta hlutum og staðreyndum sem við getu ekki breytt. Okkar innri friður liggur alltaf í því að finna ásættanleikann og beina athygli okkar að því sem við í rauninni getum breytt og lagað í okkur sjálfum.
Persónulega myndi ég gjarnan vilja sjá og lesa fleiri örsögur eftir Guðmund Góða, ef þær eru til og varðveittar einhvers staðar heima á Sigló.
Umhverfis- og náttúruvinurinn Guðmundur Góði
Pistlahöfundur hefur gefið sér tíma til að lesa ádeilugreinar blaðagreinar og varúðarorð Guðmundar Góða, þegar kemur að notkun á ýmsum í dag viðurkenndum og stórhættulegum eiturefnum sem t.d. Síldarverksmiðjur Ríkisins notuð mikið í sinni vinnslu á síðustu öld og er það nokkuð víst að hann er góður penni og færir fram góð rök í bæði innanbæjarblöðum, sem og í langri blaðagrein sem birtist í Tímanum 7. maí 1964.
Óhætt er samt að segja að í þessum umhverfissinna skrifum Guðmundar verður hann Davíð á móti Golíat og hin stóri og sterki SR Golíat vinnur slaginn og mörgum bæjarbúum fannst það óþarfi að Guðmundur væri að agnúast út í einn stærsta vinnuveitenda fjarðarins sem framleiddi svo góða og fína síldarbræðslu peningalykt, en Örlygur lýsir þessu einstaklega vel í sínum bókar kafla um ævi og störf Guðmundar Góða:
„Fyrir 1960 eða löngu áður en það fór að tíðkast almennt í hinum vestræna heimi að gefa gaum að mengun og náttúruspjöllum, barðist Guðmundur geng eitrun umhverfisins í bæjarblaðinu Siglfirðing. Þessi hægláti og meinlausi maður reis gegn ranglætinu. Í greinum sínum taldi hann að frá nýrri soðkjarnastöð Síldarverksmiðjanna bærust hættuleg eiturefni og spilltu andrúmsloftinu fyrir bæjarbúa. Framkvæmdastjóri verksmiðjanna reis upp til varnar, með grein í Siglfirðingi og áleit eins og flestir bæjarbúar að viðhorf Guðmundar væru á misskilningi byggð. Og niðurstaðan hefur eflaust verið sú að hann var enn frekar litinn hornauga af mörgum samferðamönnum sínum, rétt eins og fyrir sérviskulegt mataræði.“
(Svipmyndir úr síldarbæ (2010) bls. 147)
Undirritaður mælir eindregið með því að lesendur gefi sér tíma til að lesa þessa góðu grein í heild sinni.
Citroën DS þótti tæknilegt undur á sínum tíma
Guðmundur Góði átti í gegnum árin allskyns bíla og keyrði hann hægt og rólega á þeim víða um landið og seldi t.d. kúbein, járnkarla, díxla og drífholt og ýmislegt annað sem framleitt var í vélaverkstæði hans við Vetrarbrautina.
Pistlahöfundi og eflaust mörgum öðrum Siglfirðingum er það einstaklega minnisstætt að allir hans bílar litu alltaf út fyrir að vera nýir úr kassanum, sama hversu gamlir þeir voru. Enda keyrið hann þá bara yfir sumartímann og tók þá inn í bílskúrinn sinn og nostraði vel við þá yfir vetrarmánuðina.
Undirritaður minnist þess vel að í upphafi áttunda áratug síðustu aldar gerðust þau undur og stórmerki að Guðmundur Góði birtist skyndilega í bænum á forláta forstjóra bíl, af tegundinni Citroën DS. Þessir bílar voru á sínum tíma taldir tæknilegt undur og þessi saga segir okkur að Guðmundur var mjög svo framsýnn og mikill áhugamaður um nýjustu tækni og vísindi.
Ég minnist þess einnig að ég og nokkrir aðrir barnæskuvinir gerðum okkur sérstaka ferð niður á Grundargötu til á skoða þennan merkilega bíl, ég er ekki frá því að Guðmundur hafði haft lúmskt gaman af þessari óvæntu athygli og forvitni bæjarbúa.
Okkar ljúfi Siglfirski sögumaður Örlygur Kristfinns gefur sér einnig góðan tíma í að fjalla um bílaeign Guðmundar Góða:
„Bílinn sinn umgengst hann sem lifandi mannveru, var sagt um Guðmund…
… Cítroénbíllinn var þeirra gerðar að ýta mátti á takka og þá lyfti hann sér yfir hjólunum, varð hærri til hnésins. Fyrir kom að þá sjaldan Guðmundur ók um bæinn að drullupollur varð á vegi hans; þá stöðvaði hann bílinn, lyfti honum, ók yfir, lækkaði aftur og hélst svo áfram…
…Stundum bauð hann kunningjum sínum í bíltúr inn í Skagafjörð eða í engri ferðir og þótti hann ekki keyra mjög greitt eða glannalega um þjóðvegina. Hann var einu sinni inntur eftir ástandi vega eftir eina langferðina og sagði hann þá: Það var gott á köflum og þá náði ég að þeyta honum upp i þrjátíu. (Svipmyndir úr síldarbæ (2010) bls. 154)
Sagan segir okkur að þessi Cítoén bíll var Guðmundi einstaklega kær:
„Bílvélina annaðist hann af kostgæfni, hélt henni síhreinni og málaði einstaka hluta hennar nýjum litum… Eldur, loft, vatn og áttu þar sína liti í anda hinnar dulrænu táknfræði. Og undir vélarhlífinni gat að líta hið fegursta listaverk…
… Á tíma Citroénsinns gekk sú saga að Guðmundur hafi lagt svo ríka rækt við bílinn og kynnst honum svo vel að hann hafi skrifað bréf til Citroén verksmiðjunnar í Frakklandi og tilgreint tíu atriði í hönnun og smíði bílsins sem betur mættu fara. Og eigendur fyrirtækisins hafi orðið svo hrifnir að þeir hafi boðið Guðmundi í fría ferð til Frakklands sem sérstökum heiðursgesti verksmiðjunnar. Löngu síðar þegar Guðmundur var inntur eftir Frakklandsferðinni kannaðist hann ekki við hana, en var ekki frá því að nokkurt sannleikskorn væri í sögunni að öðru leyti.
(Svipmyndir úr síldarbæ (2010) bls. 155)
Nú er öldin önnur og við skiljum kannski núna fyrst Guðmund Góða betur!
Undirritaður hefur í frístundum sínum samfara vinnu, verið títt hugsað til Guðmundar Góða síðustu vikurnar og rétt eins og í skrif ferlinu varðandi minningar og myndir um Barða Sæby, dreymdi mig oft um Guðmund, en hann var vissulega líkt og Barði sérkennilegur og minnst sagt eftirminnilegur karakter.
Sjá meira hér um Barða Sæby:
Barði Sæby: Spakmæli og örsögur
Mínar eigin barnalegu minningar um Guðmund Góða hafa eftir að hafa lesið mikið og spjallað um hann við vini og vandamenn breyst mikið og það er einlæg von mín að það sama gerist í huga lesenda. Vonandi kemur það vel fram að mér þyki mjög svo vænt um þennan einstaka mann, sem þrátt fyrir allskyns sérvisku, mótlæti og óréttlæti, er sjálfum sér og sinni innri sannfæringu trúr alla ævi. Við höfum öll kannski misskilið góðmennsku hans, haft hana að háði og spotti og ekki séð að margt og mikið af því sem hann sagði og gerði á síðustu öld er í dag almennt viðurkenndir sannleikur. Hann var einfaldlega langt á undan sinni eigin samtíð og fékk oft á baukinn fyrir það og hann var örugglega vel meðvitaður um að hann var alla ævi talin öðruvísi og og hálfskrítinn.
Í lokaorðum Örlygs Kristfinnssonar, sem í rauninni á mestan heiður af innihaldinu í þessari löngu samantekt, gefur hann okkur að lokum meiri manneskjulegri mynd af „Sérvitringnum“ Guðmundi Góða:
„Guðmundur hafði góða kímnigáfu brosti stillilega og hló sjaldan og þá innilega og aldrei hátt. Sumt af því sem hann sagði og þótti sérvitringslegt eða kjánalegt má allt eins túlka sem sérkennilega kímni hans. Eitt sinn sagði Guðmundur um Gauja, (Guðbrand Gústafsson) starfsmann sinn: Ég hef orðið áhyggjur af Gauja. Hann fór í bíó á föstudagskvöldið, á laugardagskvöldið og enn og aftur á sunnudagskvöldið. Ég held að hann sé að verða að róna. (Svipmyndir úr síldarbæ (2010) bls. 156)
Önnur saga segir okkur einnig að hreinlifnaðs maðurinn hafði góða kímnigáfu og ætíð var kenningum sínum trúr, er frásögn Örlygs af heimsókn Guðmundar Góða til Ástvalds Kristjánssonar Tunnuverksmiðjustjóra á sextugsafmælisdegi hans. Guðmundur réttir honum brúnan bréfpoka og greinilegt er að í honum er flaska. Eftir spjall og kaffisopa kveður Guðmundur og Ástvaldur kíkir þá á afmælisgjöfina í pokanum.
„Þar var Sana-Sól-flaska — mikill heilsudrykkur með appelsínubragði hlaðinn bætiefnum.“
Guðmundur bjó sjálfur á efri hæð hússins við Grundargötuna og leigði út miðhæðina. Lóa nágrannakona Guðmundar spurði hann hvernig honum líkaði við leigjendurna? Tóbaks bindindismaðurinn og grænmetisætan svarar þá:
„Ja, það er nú ekki gott með það — Þau bæði reykja og steikja!
Guðmundur Kristjánsson lést níutíu og tveggja ára. 10 október 1994, saddur lífsdaga.“
(Svipmyndir úr síldarbæ (2010) bls. 157)
Falleg og sönn minningarorð frá Guðspekifélagi Íslands
„Guðmundur gaf ekki einvörðungu háar fjárhæðir og hagnýta hluti, heldur starf sitt og líf, ljúft viðmót og gott hjartalag, svo aðrir mættu njóta. Félaginu gaf hann látlaust af auðlegð þeirri sem líf hans var og eftir situr digur Menningar- og fræðslusjóður þess. En góðsemi Guðmundar náði ekki einvörðungu til Guðspekifélagsins. Hún flæddi yfir heiminn, kannski fyrst og fremst á vængjum andans, en einnig í formi kærleiksríkra gjafa til góðra málefna. Þannig mun hann hafa styrkt vel hjálparstarf á Indlandi og víðar.
Líf hans var ein samfelld gjöf.
Við sem eftir sitjum ættum að minnast þess sannleika, að hið eina sem hægt er að hafa með sér yfir móðuna miklu, er það sem við sjálf gefum í þessu lífi. Þar fer því sannkallaður auðjöfur.
Einar Aðalsteinsson, deildarforseti Guðspekifélagsins.“
Sjá fleiri minningarorð hér á Heimildasíðu Steingríms Kristinssonar.
Höfundur samantektar:
Jón Ólafur Björgvinsson .
Sjá meira söguefni eftir sama höfund hér:
https://trolli.is/author/nonni/
Forsíðu ljósmynd:
Ljósmyndari: Steingrímur Kristinsson.
Allar ljósmyndir eru birtar með leyfi frá ljósmyndaranum og Ljósmyndasafni Siglufjarðar.
Heimildir:
Vísað er í ýmsar heimildir í greinartexta.
