Á mínum yngri árum var ekki jafn miklu úr að moða og nú á tímum. Flestir ólust upp í torfbæjum en fjölskylda mín var svo fátæk að hún bjó lengi vel undir rofabarði og nærðist mest á sandi og tilfallandi flugum á sumrum. Sumir töldu mat í skarfakáli og hundasúrum en eldri menn fúlsuðu við þesskonar gaspri svo lausar tennur frussuðust fram úr blóðugum gómum. Börn heyrðu aldrei orðið “já” í sínum uppvexti, enda ekkert til að láta eftir. Á þeim tíma ríkti alger jöfnuður í landinu þar sem allir áttu jafn mikið af engu.
Seinna vænkaðist hagur eftir að Vernharður á Skítseyði drapst og búfólk hans allt þegar trog með stropuðum fýlseggjum féll úr búrhillu þar á bæ í landskjálftanum mikla.
Við þennan landskjálfta færðist torfbær þeirra um fimm hundruð hektara til norðurs og endaði beint ofan við rofabarðið þar sem við norpuðum. Við fluttum því í bæinn, því engin annar hafði kvið í að búa þar við ódauninn, sem var svo megn að fuglar sem flögruðu óforvarindis þar yfir, féllu dauðir af himni í miðjum vængslætti og urðu okkur mikil búbót. Enn er ekki stingandi strá að finna við tóftirnar, en þær má sjá rétt ofan við mektarbýlið Matsölustaði í Hljómsveit skammt frá Legvatni austan við Bókfell í Umsýslu. Munu iður manna enn úthverfast rápi þeir hjá.
Afi minn var rammur maður að afli og hafði óvart drepið fjórtán af börnum sínum með kjassi einu og kærleiksatlotum. Tveir lifðu þær gælur af, faðir minn og Jarl heitinn ræfilstuska, sem notaður var sem hurðarloka á bænum eftir að lóð sem því þjónaði morknaði frá. Föður mínum var aldrei klappað vegna þess að afi hafði svo milkla ímugust á honum að hann seldi upp í hvert sinn er hann heyrði hann nefndan. Óvíst er hvenær Jarl andaðist en menn urðu þess fyrst varir er kjálkinn datt af honum er gengið var í hús eftir gegningar. Héldu menn að hann hafi einungis hætt að loka vegna leti því bærinn hafði staðið upp á gátt í nokkrar vikur.
Svo stórhentur var afi að hann bar allt vatn heim á bæ í lófunum. Fótstór var hann svo að faðir minn réri stundum til fiskjar á skónum hans á meðan hann svaf. Fiskinn notaði hann svo til að kaupa sér náð undan hrísvendi móður okkar, sem hafði líka mikla viðurstyggð á honum. Það var þó meiri athygli en margur ómaginn fékk.
Afi var svo fríður sýnum að menn sem hann litu fengu samstundis rafsuðublindu. Þetta var löngu fyrir daga rafsuðunnar svo menn geta rétt gert sér í hugarlund hversu föngulegur hann var. Rómað var feldloðið og fákstinnt brjóstið og niðurvaxnari var hann en stóðhross, með rennilegar og þrýstnar huppir svo hvorki konur né menn gátu sig hamið undir skrefbót við ásýndina. Armarnir knýttir og gljáandi eins og nautsþjór tældu og marga snót og svanna í draumlotum.
Svo var hann vel tenntur að hann fékk aldrei mælt meðan hann lifði. Þetta var arfgengt og man ég að bróðir minn ungur þurfti að rífa úr sér tennurnar með naglbít til að biðja um vatn. Ekki fékk hann vatnið, en eftir þetta þótti hann kjörinn í að þæfa ullarvetti undir gómum, sem hann og gerði allan sinn uppvöxt. Hann gekkst lengst af við nafninu Lagðasmjatti. Hann gerðist síðar Japani og missti ég sjónar af honum, enda svipar því fólki mjög til hvers annars.
Amma var fáráður sem talaði afturábak frá morgni til kvölds. Sagt er að aðeins franskir duggarar hafi skilið hana. Hún var því nytjuð til að borga fyrir biskví og pompólabrauð frá þeim, enda enginn kvenpeningur í útilegum þessara manna og þeir orðnir leiðir á greipum sínum. Ef grannt var hlustað mátti heyra að hún klifaði ávallt á sömu tuggunni. Eitthvað var það á þessa leið: “Kabárutfa gé alat ujrevh fa?” Hef ég enn ekki ráðið botn í hvað það þýðir.
Hún var frammynnt mjög og leitaði fólk því oft skjóls undir henni í slagviðrum. Var það eitt af því fáa sem hún gerði að gagni fyrir utan að vera þrep við kirkjudyrnar á sunnudögum.
Mikið fásinni var í þessari sveit og þoldu menn það illa. Hentu sér margir fyrir björg í örvæntri von um undankomu. Það var hinsvegar svo vindasamt á þessum slóðum að menn fuku jafn harðan upp á bjargbrúnina aftur og lagðist þessi siður því fljótt af. Leiðindi urðu þó flestum að aldurtila mjög snemma. Hagyrtir menn reyndu að lyfta geði guma með rímnasöng og blautlegum skemmtilegheitum. Það flýtti þó heldur fyrir andlátum en hitt. Kvæðamannafjelagið tók meira að segja upp á því einn vetur að kyrja úr turni guðshússins á Horrim. Það varð þó til þess að mannfellir varð meiri í sveitinni en í stórubólu.
Börnin hlökkuðu mikið til jólanna í þá daga sem nú, en þá voru þau sjaldnast barin í svefn, heldur svelt alla jólaföstuna sem vera bar, svo máttleysið færði þeim höfgi til svefns. Þau fengu líka að liggja við dyrhellu fjárhússins á aðventu í stað þess að vera hengd upp á trönur yfir nóttina. Það var skemmtileg tilvísun í guspjöllin og guðslambið í Betlehem.
Jólamáltíðin var safaríkt, saurreykt hangilæri sem móðir mín svaf með í 3 nætur svo það yrði þýtt fyrir aðfangadag. Of kalt var á bænum til að það hlánaði í því annars. Það var alltaf mikil eftirvænting sem hríslaðist um börnin þegar mamma lagðist með lærið, því þá vissu þau að brátt færi hátið að höndum ein.
Faðir minn át svo lærið á aðfangadag fyrir framan heimilisfólkið. Þá sindraði gleði úr hverju bliki í baðstofumyrkrinu. Við börnin fengum að heyra hann tyggja í gegnum þilið þar sem við lágum í skafli undir norðurveggnum. Margt lítið eyrað fraus þá fast við gafl í ákafanum. Ráðskonur og húskarlar máttu svo gæða sér á skrínukosti með fiskbeinum, eitlum og sinum. Eftir það fékk það leyfi til að leggjast fyrir í þetta eina sinn á árinu, eta úr nefi, gera sér munngát úr fótsiggi og látta síg dreyma um að eignast hosur og jafnvel roðskinnsskó þótt það rættist að sjálfsögðu aldrei.
Jarl rýtti jólasálm úti við dyr svo fólkið fann pínu frelsarans á eigin skinni. Kórónaði það helgiljómann og hátíðarbraginn. Jólin stóðu í einar fimmtán mínútur í þá tíð. Fyndi pabbi hjá sér rausn mátti vænta húslesturs að kveldi. Hann las þá úr postillu á guðstungunni latínu, sem enginn skildi né átti að skilja fyrr en á efsta degi.
Malleus maleficarum hét kverið og var gætt slíkum drottinsbjarma að hann las hana stautlaust í hnausþykku myrkri baðstofunnar. Aldrei lýsti kola né týra þar því pabbi drakk allt ljósmeti jafnharðan og það áskotnaðist. Fólk var orðið svo samrunnið myrkrinu að það þekkti ekki hvort annað að vori og þurfti að kynna sig uppá nýtt. Þegar fyrsta skíma læddist inn ljóran mátti oft, öllum til undrunar, finna hvítvoðunga skríðandi um gólf. Kannaðist enginn við að eiga þá.
Jólagjafir og annar hégómi tíðakaðist ekki þá. Börnin vöktu alla aðventuna svo hvíturnar lýstu í náttmyrkrinu, stjörf af skelfingu við að vera étin af Jólakettinum, sem sagður var gírugur í börn sem fengu ekki klæði né skæði fyrir Jólin. Jólasveinar létu aldrei sjá sig því ekkert var að hafa á bænum.
Ekki komst ég í betri viðgjörning fyrr en ég fór með kútter á saltfisk við Grænland. Þar börðum við ís af stögum sem voru allt að 12 faðmar í ummál. Þetta var gert á 600 tíma vöktum og þótti munaður þá. Allt slóg var frjálst til átu nema lifrin svo sæmilega mátti við una.
Menn voru oft svo örmagna eftir úthaldið að skrifað var upp á dánarvottorð við komuna til hafnar og þeir grafnir fyrir misskilning. Margir gleymdu því alveg hvað svefn var og eru enn vakandi nú tæpri öld síðar. Saltfiskurinn þessi var svo étinn með hömsum ofarlega á Vesturgötunni vorið 1918. Þekki ég ekki hverjir það voru.
Þegar ég svo hleypti heimdraganum gerðist ég kaupmaður og flutti út í Ókey þar sem ég opnaði söluturninn Söluturninn og var frumkvöðulll lakrísævintýrisins mikla. Lakrísinn samanstóð af moðsoðnum hrísgrjónum í lakbleðli og hefði hann hafið mig til gnægta ef ég hefði ekki haft söluturninn Söluturninn turn. Fyrir handvömm var svo hátt upp í lúguna að enginn náði þar upp til að versla. Ég flosnaði því fljótlega upp þaðan og flutti allan minn rekstur út í Aldrey. Það sýndi sig þó fljótt að þangað kemur aldrei nokkur sála.
Á sólsetri ævi minnar ákvað ég að kaupa mér kondó á Spáni og setjast þar að sem efnahagsflóttamaður frá föðrlandinu þar sem ekkert er nógu gott þótt það sé gott og börnin þekkja ekki orðið nei. Kunnuglegur kuldi nístir hér á kvöldin og vekur ljúfa minningarglóð í brjósti. Að tapa sér í tapas og seigum smokkfisk minnir skemmtilega á kosthald bernskunnar svo ég get ekki kvartað.
