Það var seinustu viku septembermánaðar þetta árið að ég sá fyrstu jólaseríurnar þar sem þær voru komnar upp á girðingu og út í glugga við Álfhólsveginn í Kópavogi.
“Það á aldeilis að taka jólin snemma hjá þessum jólabörnum” hugsaði ég með mér.
Jólin eru vissulega tími gleði og samverustunda eða eiga alla vega að vera það, líka ljóss og friðar, óteljandi pakka undir ofhlöðnu jólatrénu og svo kýlum við vömbina út af hrokafullum diskum af jólakjöti ásamt viðeigandi meðlæti, malti og appelsíni plús ábót og svo kemur auðvitað brauðterta, ostar og ritz plús ís og ávextir á eftir. Og svo allt nammið maður, vááááá, – gaman, gaman!
Æðislegur tími, sérstaklega ef við horfum á jólin í gegn um þá gerð af “Disneygleraugum” sem gjarnan eru notuð til að glimmergera þessa síðustu daga ársins og jafnvel fáeina til viðbótar fram á það næsta.
Það var árið 2014 að ég skoðaði nokkrar tölulegar upplýsingar og fann út að samkvæmt bestu vitund kostuðu jólin þjóðina átta milljarða króna það árið fyrir utan vask, samkvæmt spá Rannsóknarseturs verslunarinnar.
Átta milljarðar samsvara því að hvert mannsbarn hafi eytt um þrjátíuþúsund krónum og eru þá allir taldir, ómálga börn sem elliær gamalmenni. Það segir manni að þeir sem raunverulega borga jólin þurfi að punga út talsvert meira fé.
Finna má spurninguna víða á netinu og svör við henni sem eru allt frá engu og upp í hálfa milljón eða svo. Flestir nefndu þó töluna 100 til 300 þúsund. En þetta var árið 2014 og fróðlegt væri að vita hver hún væri ef hún væri framreikuð til núvirðis.
Jólin eru líka íþyngjandi fyrir marga, því þau eru oft tími kvíða og þunglyndis, jafnvel örvæntingar og drungalegra hugsana. Neysluhyggjan er alls ráðandi og það er mikill þrýstingur á margan manninn sem bæði stenst hann illa og á svo enn erfiðara með að standa undir afleiðingunum.
Á jólunum skerpast líka andstæður fólksins í landinu eða hinna tveggja þjóða sem í því búa. Þeir fátæku verða þá ennþá fátækari, þeir einstæðu verða aldrei einstæðari og það er umhugsunarvert að það hringja aldrei fleiri í 1717 hjálparsíma Rauða krossins en einmitt á jólunum.
Eftir áramótin koma svo jólatimburmennirnir með auknum fjárhagserfiðleikum vegna óhófsins og metingsins þegar innistæðulaus glansmyndin fellur saman með brothljóðum.
Þegar þú verslar með Netgíró í nóvember og desember þarftu ekki að borga fyrr en í febrúar…! Frábært! Þá er auðvitað hægt að versla miklu meira.
Eru jólin kannski farin að “úrkynjast” svolítið?
Sérvalinn hópur smekkmanna hafa gjarnan útnefnt jólagjöf ársins sem var nytjalist árið 2012 og verður hugmyndin að teljast mikið og gott afturhvarf til raunveruleikans frá t.d. árinu 2011 þegar spjaldtölva var það sem hlaut tilnefninguna þegar aðeins voru liðin þrjú ár frá bankahruninu.
Það var líka eftir því tekið að þá sat Eva Dögg Sigurgeirsdóttir markaðsráðgjafi í dómnefndinni, en hún er sambýliskona Bjarna Ákasonar eiganda Epli.is sem seldi einmitt Apple-spjaldtölvur. Skrýtin tilviljun það.
Líklega hafa sérfræðingarnir sem hafa vit fyrir þeim sem minna vita um hvað er mest “inn” þá stundina, lært sína lexíu af fjölmiðlaumfjölluninni sem varð í kjölfarið af því óheppilega vali og vilja bæta ímynd sína og ráð. Bara gott um það að segja.
Og meira frá árinu 2014
“Verið velkomin á jólahlaðborð og jólabrunch á Grand Hótel Reykjavík. Við tjöldum öllu til svo þið getið átt góða stund saman í aðdraganda jólanna, hvort sem það er með vinunum, vinnufélögunum eða fjölskyldunni.
Jólahlaðborðin fara fram í glæsilega skreyttum veislusölum og geta gestir valið á milli þess að hlýða á ljúfa tóna Bjarna Ara eða Helga Björns í syngjandi sveiflu”.
Þannig auglýsir Grand Hótel. Verðið var kr. 9.900 föstudaga og laugardaga, en aðeins kr. 8.900 sunnudaga.
JÓLAHLAÐBORÐ í Perlunni var á 9.500 kr., 9.200 í Bláa Lóninu, 7.900 á Fjörukránni, 8.600 á Hótel Geysi og svo mætti lengi telja.
Við skulum aftur hafa það í huga að þetta var árið 2014 sem þýðir að þessar tölur væru talsvert hærri í dag.
Stórir og tilkomumiklir tónleikar eru fyrir löngu orðnir órjúfanlegur hluti af aðdraganda jólanna og margir slíkir hafa verið í boði um land allt undanfarin ár þó svo að hin grautfúla leiðindaveira Covid19 sjái til þess að árið í ár verði líklega undantekningin á reglunni.
Þeir umfangsmestu hafa þó alltaf verið hérna á Reykjavíkursvæðinu sem eðlilegt er, því á suðvesturhorninu er jú stærsti kaupendamarkaðurinn.
Það er þó að öllum líkindum ekki hvorki andi jólanna eða köllun tónleikahaldara vegna fæðingarhátíðar frelsarans sem er hvatinn af þeim, heldur að sjálgsögðu aðeins vonin um beinharða peninga og skyndigróða.
Enn og aftur vitna ég til ársins 2014.
„Okkar ástsæli söngvari Pálmi Gunnarsson stendur fyrir tónleikunum “Gleði og friðarjól” í Eldborgarsal Hörpu, og svo verða þeir auðvitað líka norðan heiða í núverandi heimabæ söngvarans Akureyri.
Nánast uppselt er í Hörpuna sem tekur 1.600 – 1.800 manns í sæti og ekki er ólíklegt að svipað sé uppi í Hofi sem tekur 510 manns. Ef ég reikna nokkurn vegin rétt þá ætti umræddur Pálmi að geta gert sér vonir um að selja miða fyrir u.þ.b. 28 millur.
Björgvin Halldórsson hugsar þó stærra því hann heldur sína “Jólagesti” í Laugardalshöllinni sem tekur um 2.800 manns í sæti ef mínar upplýsingar eru réttar. Miðaverð er breytilegt eftir svæðum eða allt frá 6.990 og upp í kr. 12.990. Hann auglýsir að uppselt sé á tónleikana, en hefur bætt við aukatónleikum sem er líka að verða uppselt á.
Ef við margföldum 2.800 manns sinnum tvennir tónleikar sem gera þá 5.600 manns, sinnum meðalverð miða sem er þá kr. 9.990, fáum við út kr. 55.944.000. Auðvitað er gríðarlegur kostnaður því samfara að halda tónleika af slíkri stærðargráðu sem “Jólagestir Björgvins” eru, en 56 millur er samt dágóð innkoma á einum degi.
Þá eru ótaldir þeir Bubbi, Páll Rósinkrans og Margrét Eir, Sigríður Torlacius og Sigurður Guðmundsson, Stefán Hilmars, Jón Jónsson, Hátíð í bæ með þeim Helgu Möller, Guðrúnu Gunnars, Ragga Bjarna o.fl., Borgardætur, KK og Ellen, Páll Óskar og Monika, jólatónleikar Symfó og einnig stormaði sveitamaðurinn Geimundur stjörnum prýddur inn á hinn reykvíska jóla og sveiflumarkað í ár og svo mætti næstum því endalaust telja“.
Ég vil auðvitað taka það fram að reikningsaðferðin er ekki mjög nákvæm, en niðurstöðurnar hljóta samt að gefa sterka vísbendingu um jólatónleikabransann.
Eitt sagði mér þjónn sem starfaði í Naustinu sáluga að undantekningalítið hefði verið tap á rekstrinum ellefu mánuði ársins eftir að Kalli í Pelsinum keypti húsið, en við það hefði húsaleigan margfaldast. Svo hefði dæmið snúist við í desember, því jólahlaðborðin hefðu þá náð að snúa tapinu í gróða á ársgrundvelli þær þrjár vikur sem boðið hefði verið upp á þau.
Höfundur óskalags þjóðarinnar Bjartmar Guðlaugsson samdi jólabrag árið 1987 og komst jafn ágætlega að orði eins og við var að búast frá þeim orðheppna manni.
Þá desembernóttin leggst yfir daginn, með drunga og birtu í bland.
Og mannfólkið hræðist öll ógreiddu gjöldin, og allt er að sigla í strand.
Þá nauðungaruppboðin blómstra á ný, því eitthvað er alls staðar að.
En eitt er svo skrýtið við allt þetta basl, að Jesú bað ekki um það.
Þá velklæddir víxlarar musterin fylla, af fánýtu glingri og drasli.
Og mennirnir lenda á júrókard bömmer, svo nýjárið byrjar með basil.
Þá pabbarnir stressast en rukkarar hressast, því eitthvað er alls staðar að.
En eitt er svo skrýtið við allt þetta basl, að Jesú bað ekki um það.
Og leikfangahillurnar fyllast af morðóðum geimverum gerðum úr plasti.
Þar Svarthöfði, Skelector, He-man og Sira, sprengdu upp fjárhús úr basti.
Þá krakkarnir stressast og heildsalar hressast, því eitthvað er alls staðar að.
En eitt er svo skrýtið við allt þetta basl, að Jesú bað ekki um það.
Og eftir að öll dýrðlegheitin yfir jólin hafa farið „upp í munn og oní maga“ enda þau auðvitað úti í sjó hjá fiskunum, en þannig er nú gangurinn gott fólk.
Gleðileg jól.
Söguseríuna “Poppað á Sigló” og margar fleiri skemmtilegar greinar eftir Leó R. Ólason má finna hér.
